23 Ekim 2011 Pazar günü,13:41’de Tabanlı-Van’da, 5 km derinde sığ bir M=7,2 Richter büyüklüğünde, büyük ölçekli bir deprem olmuştur. 1999 Gölçük depreminden sonra olan en büyük deprem budur. Bu bölgede kabuk kalınlığı 45 km’e yakın olup Türkiye’nin en kalın yerlerinden biridir. Depremin sürme süresi t=29 saniye, yüzeyde yapmış olduğu yarık boyu 57 km dolayında, depremden boşalan güre yaklaşık E=1022.6 erg, olup yakalaşık Hiroşimaya atılan atom bombasının 30 katı gerginlik boşaltmıştır. Depremin yıkım gücü Erciş’te I=IX-X arasıdır. Toprak kesimlerde kestirilen ivmesi a=0.7-0.8g dolayında olup >0.1 g den sonra yıkım başlar. Deprem kırıpının doğrultusu yakalşık olarak K980B, olup artçı depremlere göre uzanımı Tabanlı’dan Tatvan-Bitlise doğrudur. İlk gün olan bir çok artçı depremden en büyüğü M=5,7’dir. Depremin etki yarıçapı 80 km olmuştur.
Van Gölü sanki yere oturmuş bir koyun gibi olup, depremde sanki koyunun boynunda yer alan Tabanlı’da oluşmuştur.
Batı’daki Kuzey Anadolu Kırığı Van gölü dolayında, Va-Hakkari arasında bir süreksizlik gösteriyordu. Hakkari’den sonra Zağros kırığı sürüyor. İşte bu deprem boşluğu bugünki depremle kısmen doldurulmuştur.
Diğer kırık ise Tebriz, Urimiye gölü kuzeyinden gelip Ağrı Patnos Ercis’e doğru uzanır. Bu kırıkta M=7,4 lük deprem üretme yetisindedir.
Kuzey Anadolu Kırığı, Karlıova’dan(Bingöl) sonra, Malazgirt(Muş) üzerinden, Van Gölü kuzeyinden geçerek, doğuya doğru birkaç yerel kırığa saçılarak dönüşür. Van gölünün kuzeyi çeşitli kırıkların savaş alanı gibidir. Bunlardan Tutak1. Kırığı(L=30km)(Ağrı), Tutak 2. Kırığı(L=50km)(Ağrı), Erciş Kırığı(L=30km)(Van), Çaldıran Kırığı(L=60km)(Van), Hasantimur Kırığı(L=20km) tıpkı Kuzey Anadolu Kırığı gibi sağ atımlı kırık kollarıdır. Ayrıca tüm bu parçalı kırıkların uzanımları kuzey batı-güneydoğu yönelimlidir. Ne var ki, hemen Van gölü kuzey-batısında yer alan Muradiye kırığı(L=25 km) olup kuzey-güney uzanımlı, ayrıca sağ yanal atımlıdır. Muradiye kırığı üzerinde geçmişte; 1903’de M=6,3, ayrıca 1907’de M=6,3 olmak üzere iki tane orta büyüklükte deprem olmuştur.
Bugün ki, deprem: Tabanlı yakınından geçen Kuzey Anadadolu Kırığının uzantısının, İran’dn gelen Zağros Kırığı ile olan ara boşluğunda gerçekleşmiştir. Kırık sağ yanal atımlı olabilir. Bu kırığın kuzeyinde, geçmişte olan en büyük deprem 1976 yılında 7,5 olarak gerçekleşen Çaldıran(Van) depremidir. Van’ın yapılaşma için deprem çekincesi M=7,3, yıkım gücü XI’dir.
Geçmişte Van içinde olan depremler; 6,4+1110; 6,4+1648; 5,2+1685; 5,7+1701; 4,5+1701; 5,7+1704; 5,7+1871; 7,3+1881; 5,8+1945; 5,2+1972
Erciş’te ise; 6,4+1715; 5,9+1941
Çaldıran’da 7,0+1647; 7,5+1976
Bunlara bakılarak, ayrıca Ahlat Kırığının Kuzey Anadolu Kırığının, en doğudaki kuyruğu olduğu göz önünde bulundurularak, ardçı depremler gelen 2 hafta içinde 5,5, 5,7, ötesi 6,0’a dek varabilir.
F, E C, B türü yapılarda çığım görülmüştür. Yapı göçüklerinde ana etken, kötü yapı gereci ile statik proje yoksunluğudur. Yerden gelen sıvılaşma sorunları Erciş’te yan yatmalar biçiminde gözlenmiştir.
Halkın çığımlı evlere girmemesi önerilir.
İlk günde ölü sayısı 100, yaralı sayısı 500 olup, kurtarılan 23 kişi ise yakınları, ya da halkın yardımları ile kurtulmuştur.
Prof. Dr. Ahmet Övgün ERCAN
Not : Prof. Dr. Ahmet Övgün ERCAN'ın www.ahmetercan.net adlı web sitesinden 24.10.2011 tarihli değerlendirme yazsısından alıntıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder